پس از غروب طالع احمدی نژاد و طلوع دولت روحانی ، یکی از نشریات پر تیراژ کشور پشت جلد مجله اش را با این شعار زینت بخشید : پوپولیست رفت...! .
حال اجازه دهید ابتدا ببینیم پوپولیسم چیست و پوپولیست کیست ، آن گاه راجع به رفتنش به بررسی خواهیم نشست .
پوپولیسم چیست ..؟
پوپولیسم یا عوام گرایی یک روش سیاسی است در طرفداری کردن یا تظاهر به طرفداری ، از حقوق و علایق مردم عا می در برابر نخبگان .
پوپولیسم به یک کشور ویا یک قوم اختصاص ندارد ... میتواند همه جا و در چهره های گونا کون ارائه شود .
مردم جهان برای اولین بار ، اوج قدرت افکا ر پوپو لیستی را د ر فاشیسم و نازیسم تجربه کردند . در کشور ما نیز که این اندیشه با واژه عوام گرایی و عوام فریبی شناخته شده است سابقه طولانی دارد ولی عینی ترین تظاهر پوپولیسم را در سال های پس از جنگ دوم جهانی ، در رهبری حزب توده شاهد بوده ایم . حزبی که با تبلیغات دروغین عوام الناس را گرد هم آورد و آنان را با عوامفریبی به هرسویی کشانید و عاقبت خود دچار عوام زدگی شده وپس از گذراندن دوره های پر از نام وننگ و ماجراجویی و رسوایی ، به تاریخ پیوست .
یکی دیگر از رهروان پر آوازه و تاریخ ساز پوپولیسم ، دکتر محمد مصدق نخست وزیر دوران ملی شدن نفت بود که علاوه بر مردم عامی , روشنفکران سیاسی را نیز به این مکتب فرا خواند و نمایشی از قدرت پوپولیستی را به اجرا در آورد که دوامی نداشت و پس از فرو کش کردن هیجان عمومی، نهضت ملی نفت دچار شوک عوام زدگی گردید ورهبر آن نیز در کمای سیاسی عوام فریبی فرو رفت وبالاخره در چهار دیواری اندیشه هایش در گذشت ولی متاسفانه عوارض ناشی از این پوپولیسم نفتی ، به زمان حیات مصدق محدود نشد ، بلکه بار آسیب اجتماعی این جریان پس از هفتاد سال هم چنان بر دوش جامعه ایرانی سنگینی میکند و بیگانگان نیز از این آب گل آلود ماهی های چاق و چله میگیرند .
در ایران نمونه های زیادی از پیروان مکتب پوپولیسم وجود داشته و دارند که هیچیک سر سالم به مقصد نرساندند ، شاید عمر هریک از آنها بر اساس شرایط جهانی و یا منطقه ای متفاوت بوده باشد ولی پایان دردناکی داشته اند زیرا جملگی به دلیل دوری از عقلانیت و خرد گرایی ، جذب جریان " خود ساخته " شد ه و بیرحمانه توسط همان مردمی که سواری داده بودند به عزلت و یا ذلت تاریخی رانده شدند..
پوپو لیسم دینی در ایران با آهنگ پر طنین و تحت توجهات ویژه کانون های قدرت جهانی و با رهبری روشنفکران دینی و سیاسی زاده شد و با سرعت حیرت انگیزی رشد کرد و سپس از همه موانع زمانی و مکانی عبور نمود و سد بلند زما نه را در میان حیرت همگانی شکست تا بالاخره در جایگاه رفیع قدرت نشست وپس از تسخیر قله های پیروزی ، با یک روند دایم و رو به تزاید ، سنگر های ثروت و سیاست را فتح کرد و د ر حال حاضر از آن مواضع ، برای جلو گیری از ترکیدن حباب ها و تحکیم پایه های حکومت استفاده میکند .
برای باز شناسی این موج عامی پسند باید به روز های آغاز انقلاب باز گردیم .... به روزهای داغ و ملتهب ورود امام خمینی به تهران و حرکت تماشایی آن کاروان از فرودگاه مهر اباد تا بهشت زهرا .
سر آغاز قصه پوپولیستی دینی در بهشت زهرا رقم خورد ، سی و پنج سال پیش مردم هوادار و عاشق و جان برکف انقلاب اسلامی ، روی زمین های بهشت زهرا نشستند و به اولین سخنرانی رهبر انقلاب در ایران گوش فرا دادند. ایشان برنامه های آینده کشور و خط مشی سیاسی و اقتصادی و نظامی و اجتماعی فردای ایران را با زبان ساده یعنی همان زبان عامیانه مردمی و به گونه ای که عوام را خوش آید بیان کرد . اشاره به برخی از مهمترین فراز های آن خطابه ، برای درک و فهم ادبیات این انقلاب ضروری است . توجه کنید :

به چه حقی ملت پنجاه سال پیش از این سرنوشت ملت بعد را معین می‌کند؟ سرنوشت هر ملتی به دست خودش است.
فرهنگ ما را یک فرهنگ عقب نگه داشته درست کرده‌است، فرهنگ ما را این ( شاه ) عقب نگه داشته به طوری که الان جوان‌های ما تحصیلاتشان در اینجا، تحصیلات تام و تمام نیست و باید بعد از اینکه یک مدتی در اینجا یک نیمه تحصیلی کردند آن هم با این مصیبت‌ها، آن هم با این چیزها، باید بروند در خارج تحصیل بکنند.
این آدم ( شاه ) به واسطه نوکری که داشته، مراکز فحشا درست کرده، تلویزیونش مرکز فحشاست، رادیویش بسیاریش فحشاست، مراکزی که اجازه دادند برای اینکه باز باشد، مراکز فحشاست، اینها دست به دست هم دادند. در تهران مرکز مشروب فروشی بیشتر از کتابفروشی است، مراکز فساد دیگر الی ماشاءالله‌است. برای چه، سینمای ما مرکز فحشاست. ما با سینما مخالف نیستیم ما با مرکز فحشا مخالفیم. ما با رادیو مخالف نیستیم ما با فحشا مخالفیم.
من دولت تعیین می‌کنم، من تو دهن این دولت می‌زنم، من دولت تعیین می‌کنم، من به پشتیبانی این ملت دولت تعیین میکنم .
ما علاوه بر این‌که زندگی مادی شما را می‌خواهیم مرفه بشد، زندگی معنوی شما را هم می‌خواهیم مرفه باشد دلخوش به این مقدار نباشید که فقط مسکن می‌سازیم، آب و برق را مجانی می‌کنیم، اتوبوس را مجانی می‌کنیم.دلخوش به این مقدار نباشید. معنویات شما را، روحیات شما را عظمت می‌دیم. شما را به مقام انسانیت می‌رسانیم. این‌ها شما را منحط کردند. این‌قدر دنیا را پیش شما جلوه دادند که خیال کردید همه چیز این است.
من باید عرض کنم که محمد رضای پهلوی، این خائن خبیث برای ما رفت، فرار کرد و همه چیز ما را به باد داد. مملکت ما را خراب کرد، قبرستان های ما را آباد کرد. مملکت ما را از ناحیه اقتصاد خراب کرد.
**********
این سخنان از سوی مردی بیان شد که پانزده سال از ایران و مسایل ایران دور بود و حرفها و حجت ها و استدلال هایش با هیچیک از معیارها و آرمان های یک انقلاب بزرگ که جهانیان را متحیر ساخته بود هم خوانی نداشت ولی چون از سوی رهبر انقلاب و باب میل عوام الناس بیان میشد با ذکر صلوات و هلهله مردم روبرو گشت و بلافاصله به مانیفست انقلاب و راه آینده تبدیل گردید و ابزار دست روشنفکران سیاسی – دینی گردید و در این میدان پر سر و صدا و مملو از ابهام و سر درگمی و فشار فرصت طلبان و نیز در میان خون و اتش و اعدام و مصادره و پاک سازی ها و در هنگامه فرار مغز ها و نخبگان نظام قبلی ، فرصتی طلایی برای زایش پوپولیسم پدید آمد و طولی نکشید که پوپولیستها قدرت را بدست گرفتند و همچنان بر اسب مراد سوارند .

و اما پوپولیست کیست ؟
پوپو لیست یک عوام فریب است که در پی ریشه یابی نابسامانیها نیست زیرا برای مشکلات موجود راه حل های بسیار ساده و کوچه و بازاری دارد .
پوپولیست با کارشناس و متخصص و نخبه میانه خوبی ندارد مگر آن که آنها در حاشیه خلوت او بوده و وفاداری شان را به مبانی مکتب عوام فریبی ثابت کرده باشند .
پوپو لیست خود شیفته است و هنرش دور زدن قانون و شکستن مرزهای ضابطه و بی اعتبار کردن قوانین اجتماعی و بی مهری به کار شناسان و متخصصان غیر خودی است .
پوپولیست مدیر نیست اما معجزه گر است . او قادر است ظرف مدت فقط یک سال ، دویست میلیارد دلار از در آمد نفت را آن چنان هزینه کند که نه تنها به عوام الناس بهره ای نرسد بلکه ارزش پول همان مردمی را که کف خیابانها برایش هورا کشیدند به یک سوم کاهش دهد . . !
پوپولیست در عرصه سیاست خاجی کشور اعجاز میکند . او میتواند دور ازچشم خلق الله و در کمال اختفا با دوست و دشمن و در هر نقطه دنیا بر سر میز مذاکره بنشیند و به حل و فصل قضایا بپردازد ولی مردم را از مذاکرات دور نگهدارد .
پوپولیست ، عاشق جنجال های سیاسی و بحران های نظامی است زیرا بحران میدان مانور عوام الناس بوده و تنها جایی است که همه از خود بیخود می شوند و از نیاز های واقعی غافل میگردند .
پوپو لیست ، عاشق افکار خودش است و همه دگر اندیشان را مفسد و یا محارب میشناسد و لذا برای بی اثر کردن افکار و اندیشه دیگران از پیشرفته ترین ابزار سرکوب استفاده میکند .
پوپولیست ، چاپلوسی و تملق و دستبوسی را دیوانه وار دوست دارد و خانه و محیط کارش همیشه ان چنان انباشته از آدمهای بی خاصیت و پر مدعا و متملق است که به راستی فضا برای کرامات انسانی و ارزش های معنوی تنگ و تاریک میگردد .
پوپولیست ، انرژی اتمی را حق مسلم مردم می شناسد ، اما از حق مسلم نفس کشیدن مردم در هوای پاک غافل است .
پوپولیست در فن موشک سازی و صنایع نظامی شهره آفاق است اما نردبان اتش نشانی اش بالا نمیرود .
پوپولیست ، نه تنها به مردم بلکه به جهانیان و حتی به خودش هم دروغ میگوید .
شاهکار های پوپو لیست را ماهها میتوان بر شمرد ولی سوال اینست که ایا به قول مجله طرفدار دولت روحانی ، با رفتن دولت قبلی پوپولیسم هم رفت ...؟! پیروان دولت تدبیر و امید بشارت دادند که پایان دوران پوپولیستی فرا رسیده و از این پس امور بر محور خرد گرایی و شفافیت گردش خواهد کرد ....
اما غیر خودیها معتقد بودند که خروج از این دایره بسته خیلی هم آسان نیست . آنها میگفتند فضا ، فضای عوام گرایی و عوام فریبی و عوام زدگی است . این فضا عمری سی و پنج ساله دارد ، پشت اش به کوه است . دولت تدبیر و امید هم که از کره مریخ نیامده . اوفرزند انقلاب است و در بستر وضعیت موجود بزرگ و تربیت شده است .
در این بحث و جدل بودیم که شاهد از راه رسید و کفه ترازو را به نفع غیر خودی سنگین کرد و آن نمایش قصه تلخ توزیع سبد کالا بود ... نمایشی به غایت غم ا نگیزو شرم آور . نمایش هجوم جمعیت گرسنه و نگران . آن هایی که آمده بودند تا سبد کالای مرحمتی دولت تدبیر و امید را از دست یکدیگر بگیرند . آمده بودند جان بر سر این چند لقمه نان بدهند شاید ، سفره عیدشان رنگ و بویی بیابد . آمده بودند تا با اشک چشمان شان ، غارت سرمایه های ملی و در امد های نفتی و سفره خالی شان را به نمایش گذارند . آمده بودند مردان و زنان و کودکان خسته که رنج حاصل از دروغ بزرگ دولتمردان شان را فریاد کنند . به راستی چه نمایش با شکوهی بود از عظمت فقر در کشوری که روی اقیانوس نفت و گاز قرار دارد و چه رسوا کننده بود حقیقت فقدان مدیریت در دولت تدبیر و امید و چه آسان توانستند قدرت و دوام پوپولیسم را در دولت جدید نیز به نمایش بگذارند .
نمایش بعدی ، دعوت رییس جمهور از مردم و احزاب و نهادها ، برای ابراز نظر پیرامون مسایل مملکتی و یا حقوق شهروندی بود که مردم شریف به آن پاسخ مثبت دادند و در بیان مشکلات و ابراز راه حل ها سعی بلیغ مبذول داشتند ... اما دریغ از یک پاسخ کوتاه و یا حد اقل اعلام رسید نامه ها و مواضع پیشنهادی . .. گویی همه سر کار بودند و غافل از مکر پوپولیستها ....!!
سفر رییس جمهور به دو استان خوزستان و هرمزدگان آخرین تردید ها را نیز از بین برد . نمایش تکراری روانه کردن عده ای بچه و جوان و بیکاره و با کاره در اطراف اتو مبیل در حال حرکت رییس جمهور و تکرار این تظاهرات بی رمق به اصطلاح مردمی و صد در صد عوام فریبانه و پوپولیستی ، حال انسان را بهم میزد . راه اندازی دستگاههای اجرایی استان ها برای استقبال حتما با شکوه از مقام ریاست جمهور ، تکرار همان سیاست های عوام فریبانه و بی ثمر گذشته است . تکرار سرپوش گذاردن بر مطالبات حقه مردم و به چالش کشیدن عدالت اجتماعی و پایمال ساختن شرافت انسانی است .
فقط پوپولیست ها میتوانند ستاد مرکزی خود را که محل رصد کردن مشکلات جامعه و تصمیم گیری های کلان دولتی است ترک کنند و روانه شهر و دیار کشور شوند و در شوهای تبلیغاتی استقبال و سخنرانی صرف وقت نمایند وبه دلبری و نمایش های لوس مستضعف پروری بپردازند .
تنها پوپو لیستها میتوانند چشم هایشان را بر روی حجم عظیمی از مفاسد دولتی ، فساد اجتماعی ، چپاول و حیف و میل منابع اقتصادی ، اشرافیت دولتمردان و مقربان درگاهی ، گرسنگی اکثریت ، فروپاشی ارزشها ، تعطیلی صنایع ، معطل ماندن تولید ، ببندند و مردمی را که ساعتها در انتظار ایستاده و خسته و پریشان اند با وعده های سرخرمن سرگرم کنند . رییس دولت باید در مرکز و در ستاد ش بنشیند و دستورات و مصوبات را به مسئولان در استانها ابلاغ کند و گاهی نیز معاون اجرایی اش را برای تسهیل در روند کار و جلوگیری از فساد اداری و زد و بند های رایج به ماموریت اعزام کند . رییس دولت باید نظارت عالیه داشته باشد . همان گونه که روسای دولت ها در کشور های آزاد و مترقی پا به رکاب نیستند و در اطاق های فکر نشسته اند ، دولتمردان ما نیز باید دست از این گشت و گذار های پر هزینه بردارند و به وظایف شان عمل کنند . این سفرها با هر نیتی که انجام میگیرد با شکل و نمایشی که تا به حال دیده ایم شرم آور است . حال به نظر نویسنده دولتی ، پوپولیست رفته است یا یک پوپولیست تازه نفس آمده است ؟