دکتر مازیار اشرفیان بناب، عضو هیات علمی پژوهشکده باستان شناسی سازمان میراث فرهنگی کشور که دانش آموخته دکتری پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران و کارشناسی ارشد باستان شناسی از دانشگاه منچستر بوده و در حال حاضر مشغول گذراندن ماه های آخر مقطع دکتری تخصصی رشته ژنتیک پزشکی و جمعیتی در دانشگاه کمبریج انگلستان است در گفت و گو با خبرنگار پژوهشی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) خاطرنشان کرد: «موضوع تحقیق و مطالعه من در مقطع دکتری مطالعه ژنتیکی اقوام ایرانی و بررسی ارتباطات تاریخی و ژنتیکی تمام اقوام ساکن در فلات ایران بوده است».
در این مطالعه که با کمک و نظارت گروهی از برجسته ترین محققان ژنتیک تکاملی و جمعیتی انجام شده، نمونه ای از افراد داوطلب وابسته به تمام گروه های اجتماعی و قومی ایران مورد مطالعه قرار گرفته اند که نتایج حاصله بسیار جالب توجه و تعمق می باشد.
به گفته وی، مطالعه DNA میتوکندریال نشان می دهد که ریشه مشترک مادری تمام اقوام ایرانی ساکن در فلات ایران، به زمانی بسیار عقب تر از آنچه در نظریه مهاجرت اقوام آریایی مطرح می باشد بر می گردد. بدین ترتیب که اگر تمامی اختلاط ها و شاخص های ژنتیکی مربوط به سایر مناطق جغرافیایی و قومی را از محتوای ژنتیکی نمونه های مدرن ایرانی حذف کرده و به کناری بگذاریم، اخیرترین جد مشترک مادری ما(Most Recent common ancestor- MRCA)، زمانی حدود ده هزار و پانصد تا یازده هزار سال قبل در فلات ایران می زیسته است.
وی افزود: «نزدیکی ژنتیکی میان اقوام ساکن در فلات ایران و از سوی دیگر خاص بودن این محتوی ژنتیکی در فلات ایران، به قدری ملموس و غیر قابل انکار است که حتی کاربرد واژه اقوام را در مورد جمعیت ساکن در فلات ایران با شک و تردید روبرو می کند. به این معنی که آنچه باعث تمایز ژنتیکی گروه های انسانی می شود تا بتوان آن ها را به صورت اقوام تمایز یافته در زمان و مکانی خاص تصور کرد. ابدا در محتوای ژنتیکی ایرانیان اعم از فارس [شیرازی، اصفهانی، خراسانی] و آذری و لر و بلوچ و ترکمن و... دیده نمی شود».
دکتر اشرفیان بناب خاطرنشان کرد: «براساس یافته های محققان انسان شناسی، فلات ایران اولین و مهم ترین گذرگاه انسان مدرن در مسیر مهاجرت به سرزمین های ناشناخته و جهت دست یابی به منابع جدید بوده است. بدین ترتیب تصور عمومی در مجامع علمی بر این است که اولین حضور و استقرار انسان مدرن در فلات ایران چیزی در حدود شصت تا هفتاد هزار سال قبل بوده است که شواهد و یافته های سطحی از محوطه های پیش از تاریخ نیز بر همین امر دلالت می کنند. بدین ترتیب، انسان مدرن در سرتاسر فلات ایران استقرار و اسکان داشته و پس از طی چند ده هزار سال با پیدایش کشاورزی در حدود ده، یازده هزار سال قبل در منطقه هلال بارور که بخش‌هایی از غرب فلات ایران را نیز شامل می شود و سپس اهلی کردن حیواناتی مانند برخی احشام نقش عمده‌ای در پیدایش اولین فرهنگ های یکجانشینی و تمدن های اولیه جهانی ایفا کرده است».
وی تصریح کرد: «بر اساس منابع تاریخی و باستان شناسی و زبان شناسی موجود، تصور کلی بر این است که در حدود چهار هزار سال قبل اقوامی مهاجم یا مهاجر که به آن‌ها نام آریایی داده شده است از آسیای مرکزی به سمت جنوب مهاجرت کرده و وارد فلات ایران شده اند و پس از استقرار سه گروه مهم آن ها در فلات ایران (فارس ها در مرکز و جنوب، پارت ها در شمال شرق و مادها در غرب و شمال غرب)، بخشی از این اقوام به سمت شبه قاره هند و بخش دیگر به سمت اروپا مهاجرت کرده و اقوام مدرن هندو ـ اروپایی را پدید آوردهاند».
وی با اشاره به این که تاریخ مدون دقیق و قابل اعتمادی در خصوص این وقایع جمعیتی در دست نیست، گفت: «دانشمندان در دهه های اخیر برای مطالعه علمی سرگذشت انسان به مطالعات زبان شناسی و ژنتیکی روی آورده اند. با توجه به اینکه زبان به سرعت و طی گذشت حتی چند نسل می تواند به شدت دچار تغییر محتوایی و شکلی شود، امروزه مستندترین و قابل اعتمادترین یافته های انسان شناسی، در کنار یافته ها و شواهد فسیلی و یافته های ژنتیکی می باشند».
در مطالعات ژنتیکی جمعیتی مطالعه DNA میتوکندریال که فقط از مادر به فرزندان منتقل می شود، می تواند تاریخ و گذشته نسل های مادری را نمایان کند و همچنین مطالعه بخش فاقد نوترکیبی کروموزوم Y که از پدر به فرزندان مذکر منتقل می شود می تواند تصویر روشنی از گذشته و تاریخ پدری اقوام در طی نسل های متمادی در اختیار دانشمندان قرار دهند.
دکتر اشرفیان بناب، در ادامه خاطرنشان کرد:
«یکی از یافته های جالب توجه در مطالعه اخیر این است که گروه های غیر فارسی زبان به ویژه جمعیت آذری زبان ساکن در فلات ایران ریشه ژنتیکی مشترکی با اقوام ترک زبان ساکن در کشور ترکیه و اروپای شرقی ندارند و برعکس، شاخص تمایز ژنتیکی آن ها با سایر گروه های ساکن در فلات ایران به ویژه فارسی زبانان نزدیک به صفر است که نشانگر ریشه ژنتیکی مشترک آن ها در اعماق تاریخ این مرز و بوم است. حتی هزاران سال پیش از آنکه نامی، از ایران یا اقوام آریایی در میان بوده باشد».
وی در گفت و گو با ایسنا تصریح کرد: «این در حالی است که در بیشتر منابع جمعیتی و زبان شناسی ایرانیان را به دو گروه تقسیم می کنند؛ یکی آن ها که به زبان فارسی یا سایر زبان های وابسته به گروه هندو - اروپایی مکالمه می کنند، و تصور بر این است که از اعقاب اقوام آریایی هستند و دیگر، آن ها که با زبان هایی غیر از گروه هندو ـ اروپایی مکالمه می کنند مانند گروه Altaic که زبان هایی مانند ترکی و آذری و ترکمن یا افشار را در بر می گیرد و تصور می رود این گروه ها فاقد ریشه مشترک هند و اروپایی هستند، اما یافته های ژنتیکی این بررسی همه دلالت بر این دارند که ساکنان فلات ایران در گذر تاریخ هرچند بسیار مورد هجوم و آسیب سایر اقوام قرار گرفته اند و گاه زبان و تکلم آن ها کمابیش تحت تاثیر قرار گرفته است نه تنها هویت فرهنگی و تاریخی خود را حفظ کرده اند بلکه محتوای ژنتیکی خود را که نشان از ریشه مشترک چندین هزار ساله آنان دارد را نیز مصون داشته اند».
اشرفیان بناب همچنین گفت: «نتایج این مطالعه نشان داده است که برخی از جمعیت های ایرانی خصوصا هموطنان زرتشتی خصوصیات جمعیتی بسیار خاص و منحصر به فردی را نشان می دهند. وی همچنین تصریح کرد که نتایج این مطالعه در قالب چندین مقاله علمی تدوین و منتشر خواهد شد که در حال حاضر اولین آن ها جهت نشر به یکی از مجلات علمی معتبر ژنتیک ارسال شده است.