گرد آورنده: سرور‌ بیژن جانفشان

 

بخش ۱ از ۳

 

دلایل بحران آب

الف) به دلایلی طبیعی و اقلیمی

 کشور ما در ناحیه خشک و بیابانی قرار دارد. طبق آمارها، متوسط میزان بارندگی سالانه جهان حدود ۸۵۰ میلیمتر و این مقدار در ایران برابر با ۲۵۰ میلیمتر و چیزی كمتر از یك سوم متوسط میزان بارندگی سالانه جهان است. این در حالی است كه متوسط پتانسیل تبخیر سالانه در جهان ۷۰۰ میلیمتر و در کشور ما برابر با ۲۱۰۰ میلیمتر می باشد و این موضوع نشان می دهد كه تبخیر سالانه سه برابر متوسط تبخیر سالانه جهانی است.

میزان تبخیر آب سدها در ایران نزدیک به شرایط جهانی است و با توجه به اینکه اغلب سدهای کشور ما در مناطق کوهستانی واقع شده اند لذا میزان تبخیر این سازه‌های آبی حدوداً بین ۲۰۰۰ تا ۲۴۰۰ میلیمتر در سال است. اما در منطقه سیستان با توجه به اینکه چاه نیمه‌ها به صورت گودال‌های طبیعی در منطقه‌ای متفاوت قرار گرفته‌اند و آب از دیرباز به صورت طبیعی روانه این مناطق می‌شود طبیعتا میزان تبخیر از آن‌ها به حدود ۴۵۰۰ میلیمتر در سال می‌رسد.

اما میتوان اضافه کرد به طور متوسط و به شهادت آمارهای شرکت مدیریت منابع آب ایران، میانگین توان آب قابل استحصال کشور در یک دوره درازمدت پنجاه و دوساله حدود یکصد میلیارد مترمکعب است.

از این مقدار فقط هشت الی هشت و نیم درصد می‌تواند نیاز آب شرب یک‌سال ایرانیان را تامین کند. یعنی کمتر از یک‌هفتم آبی که در مخازن سدهای ایران ذخیره می‌شود. به فرض آنکه از مخازن آب زیرزمینی اصلاً در هیچ شهری استفاده نشود - که می‌شود - کافی است تا ایرانیان را دیگر از هیولایی به نام تشنگی نترسانیم.

 

ب) عوامل مخرب حاکمیتی:

۱. پروژه های هدر دهنده آب، نظیر:

- پتروشیمی؛

 تامین آب یک واحد پتروشیمی مولفه ­ای است که در صورت نبود آن می­ تواند منجر به شکست طرح و یا shutdown واحد مورد نظر در میان مدت و بلند مدت گردد.

تامین حجم زیاد آب به منظور استفاده در بویلرها برای تولید بخار و خنک کردن تجهیزات و موارد دیگر از ضروری‌ترین اقدامات ایجاد یک مجتمع پتروشیمی پس از تامین خوراک است. روزانه بالغ بر ۳۰۰ هزار متر مکعب آب در صنایع پتروشیمی مصرف می شود که

 شامل ۵ تا ۲۰ درصد آب مورد نیاز فرآیند، بین ۷۵ تا ۹۰ درصد آب مورد نیاز در برج های خنک کننده و تولید بخار, و بین ۵ تا ۱۰ درصد آب مورد نیاز در مصارف عمومی است.

 

-دکل های حفاری نفتی؛

میدان نفتی آزادگان خوزستان بدون ملاحظات زیست محیطی، حفاری چاه و استخراج نفت می‌کند و با این کار موجب خشک شدن هورالعظیم شده است. ۴۲ چاه نفت با به کارگیری ۱۰ دکل حفاری جهت استخراج نفت در این میدان حفر شده است.

بنا به گفته شركت ایمپكس ژاپن،  مسئولیت توسعه و حفاری میادین نفتی واقع در این منطقه برعهده شركت مهندسی و توسعه نفت (متن) قرار دارد که عامل اصلی تخریب تالاب هورالعظیم به ویژه حوضچه های سه، چهار و پنج آن است. قرار بود ژاپنی ها تمامی حفاری ها و احداث تاسیسات نفتی را در آب اجرا کنند که در سال ۸۹ با ممنوعیت کار شرکت هایی ژاپنی، مجوز به شرکت های چینی دادند که در محیط های غیر آبی کار کنند.

تمامی این پروژه بدون رعایت اچ اس ای (HSE)* صورت گرفته است و نتایج فاجعه بار آن را شاهدیم.

*بهداشت (Health)، ایمنی (Safety) و محیط زیست (Environment) سه اصل اساسی در پایه ریزی قوانین بهداشت حرفه ای است که رعایت آن در همه پروژه های نفتی و گازی از الزامات کار است. 

 

-کشاورزی

اتلاف آب در بخش کشاورزی بیش از ۵۰ درصد هدر رفت آب است ( برخی منابع این میزان را تا ۸۰ درصد هم عنوان کرده اند).  استمرار روش های منسوخ شده آبیاری، چون کانال کشی های سنتی و رها کردن آب در زمین های کشاورزی خود موجب بالا بودن میزان مصرف آب در این حوزه است. استفاده از كودهایی كه نیاز به آب زیادی دارند، یكی از علت هایی است كه به بحران كم آبی  دامن می زند. از آن جمله است کشت محصولات پُر آب بر مثلا کشت فاجعه بار برنج در حاشیه تالاب هورالعظیم.

 

@paniranist_party