يكي از مراكزي كه مورد توجه ديپلماسي زور وتزوير انگليس قرار داشت ، استان خوزستان بود اين استان هفت بار با خطر توطئه تجزيه نافرجام روبرو شد ، كه در همه آنها انگشت بريتانيا و دخالت ناجوانمردانه آن دولت مشاهده ميشود ، اين توطئه‌ها را بر ملا مي‌كنيم شايد درس عبرتي باشد برای كساني كه خود را ايراني ميدانند و مجيزگوي دولت اصلاحات هستند و از اين نظام مصرانه مي‌خواهند كه اصل 15 و 19 قانون اساسي در خوزستان اجرا شود …!
با هم به مرور حوادث بپردازيم :
در سال 1256 هجري يك مرد انگليسي بنام لايارد به عنوان كاوشگر به ايران سفر كرد ولي بعدها معلوم شد مأموريت او جاسوسي است ، شرح مسافرت اين شخص به ايران در دو جلد كتاب بنام « مسافرت‌هاي اوليه در ايران – شوش و بابل » در سال 1887 ميلادي در لندن بچاپ رسيد . لايارد جاسوس انگليس در منزل محمدتقي خان يكي از امراي ايل بختياري سكونت اختيار كرد و سپس با كمك مهماندار خود و شيخ ثامر يكي از شيوخ عرب خوزستان به جمع‌آوري اطلاعات از شرايط و اوضاع جغرافيايي ايران و سرحدات ايران و عثماني و مراكز سوق‌الجيشي پرداخت و بر آرشيو اطلاعاتي ادارات جاسوسي و ضد جاسوسي انگليس افزود …!
لايارد بدليل حضور در منطقه و آگاهي‌هايي كه كسب كرده بود از طرف استراتفوردكانينگ سفير انگليس در عثماني مأموريت يافت براي تجزيه خوزستان و ضميمه كردن آن به عثماني طرحي تهيه كند . او پس از مدتي مطالعه ، طرحي بشرح زير تهيه و ارسال كرد :
« … خط سرحدي تازه‌اي از وسط صحرا در طرف غربي حفيظه به فاصله كمي از شط العرب ( اروند رود )كه حفار را تقاطع كند رسم شود و از دلتاي رودخانه كارون گذشته به دريا ممتد شود . بنابراين دولت عثماني مالك هر دو طرف ساحل خواهد گرديد . ..» !!
طرح خائنانه لايارد كه به موجب آن بخش‌هايي از خوزستان جدا ميشد در دستور كار دولت بريتانيا قرار گرفت – ولي مقامات وزارت خارجه انگليس از ترس روسها اجراي اين پروژه را متوقف ساختند .
لايارد در خاطراتش مينويسد : « … منافع دولت انگلستان اقتضا دارد كه مصب اين رودخانه‌ها بدست دولتي نيفتد كه در آينده ممكن است دشمن انگلستان باشد …» !!
توصية لايارد و دغدغه خاطر او بدان سبب بود كه ميدانست ايراني‌ها هرگز به سياست‌هاي انگلستان خوش‌بين نيستند و برخلاف عثماني‌ها كه هميشه مطيع و فرمانبر انگليسي‌ها بودند . حاضر به تبعيت از سياست‌هاي مزورانه بريتانيا نمي باشند ، بنابراين پرونده اولين توطئه تجزيه خوزستان به بايگاني سپرده شد .