- مخالفت با دکتر مصدق به دلیل اعمال حکومت های نظامی

جمال حسن زاده : اگر موافقید برگردیم به ادامه بحث دلایل مخالفت سیاسیون و . . . با دولت و شخص دکتر مصدق؟

شهرام یزدی : بله موافقم . مصدق وقتی با تشنج دائمی و مخالفت جدی مخالفین در کشور مواجه شد به جای حل ریشه مخالفت¬ها و تشنج¬ها ، حکومت نظامی برقرار می کرد و بسیاری از روزنامه ها و شخصیت های سیاسی مخالف خود را به استناد ماده 5 قانون حکومت نظامی بدون نیاز به دلیل و برای مدت نامحدود تعطیل یا بازداشت می¬ نمود. کاری که در اکثر مدت صدارت مصدق به دفعات تکرار شد و عجب آن که ایشان خود در سنوات قبل با دولت¬های مختلف سر همین موضوع به مبارزه و مخالفت برمی¬خاست ولی خود به آن مبادرت ورزید. ضمن آن که تعدادی از افسران ارشد را به ریاست ادارات مختلف کشور گمارد که شکل حکومتی کشور را همچون حکومت نظامی کرده بود.

6- مخالفت با دولت مصدق به علت برخورد وی با مجلس سنا
اولین لوایحی که مورد مخالفت مجلس سنا واقع شد که یکی لایحه عفو خلیل طهماسبی ضارب ا سمی رزم¬آرا و دومی لایحه توقیف اموال قوام بود، توسط نمایندگان عضو فراکسیون نهضت ملی مجلس شورای ملی که تحت نفوذ مستقیم مصدق بودند ، دوره کار مجلس سنا از 4 سال به 2 سال تقلیل یافت و مجلس سنا تعطیل شد بی آنکه فکری برای انتخابات دوره بعدی مجلس سنا شود . ایشان مخالفین را تحمل نمی¬کرد.

7- مخالفت با دولت مصدق به علت برخورد دولت با مجلس شورای ملی
دکتر مصدق حتی در سال اول صدارت خود رابطه منطقی با مجلس نداشت و بارها مجلسیان را بازور و ارعاب مجبور به دادن رأی اعتماد کرد و با خروج خشمگنانه از مجلس و سخنرانی در میان هواداران خود در بیرون مجلس و این ادعا که هر کجا مردم هستند همانجا مجلس است ، عملاً تخم نفاق و دوگانگی با مجلس را پراکند و مردم را در برابر مجلسیان قرار داد . بعدها دولت با مجلس شورای ملی بر سر لوایح اختیارات 6 ماهه و یکساله قانون¬گذاری توسط دولت اختلاف جدی پیدا کرد و در نهایت آن را منحل کرد. طی قانون اختیارات دولت می¬توانست رأساً قانون¬گذاری کرده و فوراً اجرا کند و نیازی به رأی مجلس برای تصویب لوایح نبود. اختیاراتی که هیچ رئیس دولتی حتی چرچیل در دوران جنگ جهانی دوم در اختیار نداشت و در دنیای مدرن بی¬سابقه است. ضمن آنکه مصدق نه در دوره 6 ماهه اول و نه در دوره یکساله بعدی جهت رفع معضلات اقتصادی ناشی از تحریم نفتی هیچ استفاده ای از اختیارات نکرد و فقط توانست قدرت قانون گذاری و نظارتی مجلس را از بین ببرد. حال آنکه وی مدعی بود که با این اختیارات ظرف یکی دو هفته مشکل نفت را حل کرده و انگلستان را به زانو در می آورد.

جمال حسن زاده : به اسم دموکراسی

شهرام یزدی : آری به اسم دموکراسی. اصولاً مصدق اعتقادی به دموکراسی نداشت. ایشان بر سر همین اختیارات با بسیاری از یاران دیرین خود از جمله آیت¬اللّه کاشانی رئیس مجلس شورای ملی ، مظفر بقایی و حسین مکی درگیر شد. دیده¬ام بعضی¬ها در کتاب¬هایشان این مردان بزرگ تاریخ معاصر را خائن به مملکت خوانده¬اند ولی چه خیانتی؟ ایشان می¬گفتند مشروطه بر سه پایه است: قوه مجریه، قضائیه و مقننه. نمی¬شود که قوه مجریه اختیارات قوه مقننه را بگیرد. این مخالفت¬ها جدی بود.

8- درگیری دولت با روحانیت و یاران قدیمی نهضت و جبهه ملی
مصدق تمام یاران روزهای اول نهضت را یکی پس از دیگری از خود راند . آیت الله بروجردی ، آیت الله کاشانی و آیت الله بهبهانی از رهبران روحانی بودند که ابتدا از رهبری نهضت ملی حمایت آشکار می کردند ولی به مرور زمان نسبت به حضور حزب توده در عرصه سیاسی کشور و اقدامات سیاسی دولت ، خصوصاً درگیری دولت با مجلس و دربار و موارد مشابه و بی اعتنایی مصدق به تذکرات ایشان معترض بودند . به مرور زمان یاران قدیمی و اولیه نهضت و جبهه ملی از شاه گرفته تا روحانیت ، ارتش، نمایندگان مجلسین و اعضای هیئت دولت ... نه تنها کنار رفتند که گاه به مخالفین فعال ایشان مبدل گردیدند . افرادی مانند حسین مکی ، مظفر بقایی ، حائری زاده ، عبدالقدیرآزاد ، شمس الدین قنات آبادی ، علی زهری، ابوالحسن حائری زاده نمایندگان مجلس ، باقر کاظمی معاون نخست وزیر ، امیر تیمور کلالی وزیر کار و کشور و رئیس شهربانی ، جواد بوشهری وزیر راه و مسئول مذاکرات با شرکت نفت ، شمس الدین امیرعلایی وزیر کشور ، وزیر اقتصاد ملی و سرپرست شهربانی و بالاخره وزیر دادگستری و نماینده دولت برای نظارت بر اجرای ملی شدن نفت و بالاخره معاون نخست وزیر و ... که بالاخره به عنوان سفیرایران در بلژیک که هیچ ارزشی نداشت از اطراف مصدق طرد شد ، سرلشگر زاهدی وزیر کشور ، مرتضی قلی بیات برادر داماد مصدق و عضو کمیسیون مختلط و مدیر عامل شرکت نفت ، دکتر سید محمد سجادی وزیر اقتصاد و استاندار آذربایجان و خراسان ، الهیار صالح عضو کمیسیون مختلط و عضو هیئت ایرانی در لاهه و سازمان ملل و سفیر ایران در آمریکا ، دکتر محمد علی وارسته وزیر بهداری ، دکتر زنگنه وزیر راه ، حسین ادهم وزیر مشاور ، آیت الله کاشانی ، نصرالله انتظام مشاور مصدق و عضو هیئت ایرانی در دادگاه لاهه و سفیر ایران در آمریکا و تعداد زیادی از مدیران جراید و مطبوعات . . . داوطلبانه یا جبراً از اطراف دکتر مصدق رانده شدند.

9- برخورد مصدق با ارتش بر سر تصفیه¬ها و عدم برخورد با نفوذی¬های حزب توده در ارتش.

10- برخورد مصدق با شاه و دربار بر سر گرفتن اختیارات وزارت جنگ و نیز ملاقات¬های شاه با نمایندگان مخالف و موافق مجلس.

بخش ششم گفتگو